Co skrywa smog? Część 5 – benzen i benzopireny

zanieczyszczenia
Skutki zanieczyszczenia organizmu metalami ciężkimi
3 lutego 2023
pożar
W jaki sposób pożary lasów wpływają na jakość powietrza?
31 marca 2023
smog w mieście

Benzopiren nazywany jest cichym zabójców i nie ma w tym żadnej przesady. Jest niewidoczny i powstaje na skutek spalania węglowodorów. Wnika do gleby oraz ludzkiego DNA i przyczynia się do rozwoju chorób nowotworowych. Bez wątpienia benzopiren jest najbardziej niebezpiecznym składnikiem smogu.

Benzopireny to węglowodory aromatyczne o pierścieniowej budowie, do których zalicza się także benzen charakteryzujący się jednopierścieniową budową. Pięć benzenów połączonych ze sobą tworzy właśnie benzopiren. Co ciekawe pojedyncze cząstki benzenów mają postać cieczy a benzopireny to ciała stałe. Dlatego do usuwania benzopirenów z powietrza wykorzystuje się filtry HEPA.

Szkodliwość benzopirenów

Benzopireny są bardzo szkodliwe, pomimo że ich działanie jest bardzo powolne, wręcz niezauważalne. Najgroźniejszym skutkiem długotrwałego wdychania benzopirenów są choroby nowotworowe, dlatego w 1987 roku benzopiren został wpisany na listę czynników kancerogennych. Średni czas od pierwszego kontaktu z benzopirenów do rozwoju choroby nowotworowej wynosi 15 lat. Benzopireny wywołują choroby wrodzone płodów oraz wpływają na rozrodczość.

Obecnie dąży się do ograniczenia ilości spalin i stosuje się systemy ciągłego monitoringu emisji. Dzięki poznaniu składu spalin możliwe jest wdrożenie działań, które pozwolą ograniczyć ilość szkodliwych związków dystrybuowanych do atmosfery. Co ważne, benzopireny gromadzą się wokół miejsca powstania i bardzo często jest to zwarta zabudowa mieszkaniowa. Benzopireny powstają poprzez niecałkowite spalania paliw kopalnianych w temperaturze od 300 do 600 stopni Celsjusza. Cichy zabójca powstaje zatem także w domowych piecach na węgiel starego typu o niskich parametrach technicznych. W Polsce stężenie B[a]P jest jednym z najwyższych w Europie i sięga nawet 600% normy.